Hoogsensitiviteit

Ben jij een hooggevoelig, oftewel hoogsensitief persoon (HSP)? Voel je je soms overweldigd door alle prikkels die op je af komen? Vraag jij je wel eens af of je misschien hooggevoelig bent, oftewel hoogsensitief? Vraag je je tegelijkertijd af of het nu echt nodig is om jezelf zo’n label op te plakken en wat je eraan hebt als je dat doet? En vind je de informatie over hoogsensitiviteit die je in boeken en op internet tegenkomt soms best verwarrend?

Niet iets vaags, gewoon een aangeboren eigenschap

Zelf heb ik lange tijd moeite gehad met dit onderwerp omdat ik bij het zoeken naar informatie vaak al snel in de alternatieve hoek terecht kwam met associaties waar ik liever niet mee te maken wilde hebben. Maar de laatste jaren wordt steeds duidelijk dat hooggevoeligheid helemaal niet iets vaags is. Het is gewoon een aangeboren eigenschap. Bij hooggevoelige mensen werkt het zenuwstelsel en de hersenen net iets anders. Het is dus geen aandoening, afwijking of ziekte. Het hoort gewoon bij de persoon zoals je bent. Net zoals je een doener of denker bent, introvert of extravert, ben je ook in meer of mindere mate gevoelig voor prikkels. Wetenschappelijk onderzoek heeft laten zien dat ongeveer 20% van de bevolking hooggevoelig is, en dat het evenveel voorkomt bij mannen als bij vrouwen.

Het kan zijn dat je het woord hooggevoelig vooral associeert met het woord ‘overgevoelig’, wat een veel negatievere lading heeft. In Vlaanderen is het inderdaad zo dat het woord hooggevoelig die betekenis heeft. Vandaar dat daar vooral wordt gesproken over hoogsensitiviteit. In Nederland betekenen de woorden hooggevoeligheid en hoogsensitiviteit gewoon hetzelfde.

Definitie

Hooggevoeligheid werd in de jaren negentig ontdekt door de Amerikaanse psychotherapeute Elaine Aron. Sindsdien zijn haar ideeën verder uitgewerkt en onderzocht door verschillende wetenschappers. Alle bevindingen kunnen worden samengevat in de volgende definitie: Hoogsensitiviteit is een aangeboren temperament met een grote gevoeligheid voor zowel interne als externe stimuli, en het diepgaand verwerken en sterk reageren op deze informatie (Esther Bergsma, 2017).

In de praktijk betekent dit bijvoorbeeld dat hoogsensitieve mensen (HSP) vaak meer opmerken met hun zintuigen (licht, geluid, geur, smaak). Daarnaast zijn ze vaak ook gevoeliger voor sociale prikkels, zoals onderhuidse spanningen en emoties bij anderen. Al deze prikkels worden bovendien diepgaander verwerkt. Alles wordt nog een tijdje herkauwd, bijvoorbeeld om gebeurtenissen in een groter geheel te plaatsen of na te denken over kansen en risico's. Als de informatie eenmaal grondig is verwerkt, ontstaat vaak de behoefte om er ook daadwerkelijk wat mee te doen. Alles bij elkaar zorgt dit ervoor dat het verwerken van prikkels voor hoogsensitieve mensen intensiever en vermoeiender is. Hierdoor kan er eerder sprake zijn van overprikkeling en is er eerder behoefte aan rust en herstel.

Hooggevoeligheid werkt voor iedereen anders

Wat hoogsensitiviteit voor jou in de praktijk betekent, hangt ervan af hoe je verder als persoon in elkaar steekt. Grofweg zou je alle hoogsensitieve mensen kunnen indelen in 4 typen. Hierbij spelen 2 aspecten een rol:

  • Of je introvert of extravert bent. Extraverte mensen krijgen energie door de ontmoeting met andere mensen, terwijl dat introverte mensen juist energie kost.
  • Of je vooral zoekt naar rust of naar prikkels. Ieder mens heeft een bepaalde mate aan prikkels nodig. Prikkelzoekers (ook wel bekend als high sensation seekers (HSS)) hebben relatief meer prikkels nodig dan rustzoekers (HSP).

Hierdoor zijn er vier typen hoogsensitieve mensen:

  • De introverte rustzoeker is graag op zich zelf, houdt van rust, regelmaat en routine en doet activiteiten graag alleen of in een 1 op 1 contact.
  • De extraverte rustzoeker voelt spanning tussen enerzijds de behoefte aan rust, regelmaat en routine en anderzijds de behoefte aan gezelligheid met andere mensen.
  • De introverte prikkelzoeker heeft behoefte aan afwisseling en prikkels, maar niet zozeer in een sociale context. Het gaat eerder om nieuwe ervaringen door bijvoorbeeld kunst of studie.
  • De extraverte prikkelzoeker is op zoek naar uitdagende activiteiten en een actief sociaal leven, maar heeft tussendoor wel tijd nodig om herstellen van alle prikkels.

Onderzoek heeft laten zien dat zo’n 70% van de hooggevoelige mensen een rustzoeker  (HSP) is en 30% een prikkelzoeker (HSS). Van de rustzoekers is 90% introvert, van de prikkelzoekers is 60% introvert.

Overprikkeling of onderprikkeling

Hooggevoelige mensen staan voor de uitdaging om te zorgen voor een goede balans tussen prikkels en rust, om overprikkeling te voorkomen. Dit is extra ingewikkeld voor prikkelzoekers (HSS-ers) en hoogbegaafde HSP-ers. Voor hen geldt namelijk dat te weinig prikkels ook niet gezond is. Dit kan bij hen zelfs leiden tot soortgelijke klachten als overprikkeling. Onderprikkeling kan niet alleen ontstaan door te veel rust en routine. Er kan ook sprake zijn van onderprikkeling als je dagen te veel gevuld zijn met vervelende verplichtingen.

Hooggevoeligheid als kracht

Gelukkig staat daar ook wat tegenover. Hooggevoeligheid is niet alleen een uitdaging, maar ook een kracht die je goed kunt benutten. Bijvoorbeeld omdat je extra kunt genieten van alles wat je hoort en ziet en daar anderen in kunt laten delen. En/of omdat je beter in staat bent om diepgaande contacten op te bouwen doordat je zo empathisch kunt luisteren.

En nu jij...

Natuurlijk valt er nog veel meer te zeggen over dit onderwerp. Maar als je dit gelezen hebt, is je vraag misschien wel vooral hoe het nu zit met jou persoonlijk. Ben je nu eigenlijk hooggevoelig of niet? En zo ja, ben je dan een rustzoeker of een prikkelzoeker, introvert of extravert? En hoe kan je in de praktijk nu zorgen voor een betere balans? Hoe zorg je ervoor dat je minder last heb van over- en onderprikkeling en de kracht van hooggevoeligheid meer kan benutten?

Bouwstenen Coachtraject

Speciaal voor dit thema heb ik in het Bouwstenen Coachtraject een bouwsteen opgenomen waarin we speciaal aandacht besteden aan het thema hoogsensitiviteit en het omgaan met prikkels. Hierbij kan ik je een test geven om te zien waar jij uitkomt in het spectrum van hooggevoeligheid. Ook bespreken we hoe je hier goed mee kan omgaan en het kan inzetten als een kracht. Stuur me gerust een berichtje via de contactpagina als je hier meer over wilt weten of meld je aan voor een gratis minder-stress-meer-jezelf sessie, fysiek of online.

hoogsensitiviteit