Iedereen voelt zich af en toe wel eens gestrest. Dat is heel normaal. Maar als je bij het minste of geringste al in de stress schiet, kun je je afvragen of dat wel helemaal gezond is. Misschien vraag je je zelfs af of je misschien overspannen bent, of afstevent op een burn-out. In dit artikel leg ik je uit wat het verschil is tussen gezonde en ongezonde stress en tussen overspannenheid en burn-out. Ook ontdek je hoe je kunt vaststellen waar je zelf zit op de stressmeter.

Niveau 1: Gezonde stress

Mensen hebben vaak een zekere mate van spanning nodig om in beweging te komen. Het is in de praktijk vaak lastig om jezelf te motiveren voor iets waar geen enkele deadline op zit. Denk maar eens aan het maken van een fotoboek. Ik ken ontzettend veel vrouwen die van plan zijn om daar nu eindelijk eens mee aan de slag te gaan. Meestal is er altijd wel weer iets anders dat urgenter is, waardoor die foto’s toch weer blijven liggen. Vaak is het juist wel prettig als je iets voor een bepaalde datum af moet hebben. Dat geeft je vaak net het extra zetje dat je nodig hebt om iets af te maken.

Soms gebeurt het wel dat de klus een stuk groter is dan je eerder had gedacht, of dat er allemaal onverwachte dingen tussendoor komen. Opeens wordt er een kind ziek of gaat je wasmachine stuk. Op zo’n moment verandert de prettige spanning in een stressgevoel dat niet mee zo prettig aanvoelt. Dat gevoel helpt je wel om alert te reageren en er even vol voor te gaan om de klus te klaren. Het kan zijn dat je lichaam op een gegeven moment wel een signaaltje geeft dat dit niet al te lang moet duren. Dat kan bijvoorbeeld door een beetje hoofdpijn of spanning in je schouders. Meestal vallen de klachten wel mee. En zolang je zulke korte periodes van stress afwisselt met periodes van ontspanning, is er niks aan de hand.

Niveau 2: Chronische stress

Het wordt minder gezond als deze periodes van stress steeds langer duren en vaker voorkomen, terwijl de periodes van ontspanning korter worden, waardoor je onvoldoende hersteltijd hebt. Misschien omdat het zo druk is op je werk, dat je van de ene zware klus direct overgaat op de andere. Of omdat er in je gezin steeds weer nieuwe onverwachte dingen op je af blijven komen. Het kan zijn dat je het daardoor ook een beetje ontwend raakt om tijd te nemen voor rust en ontspanning.

Veel mensen zijn zich dat niet zo bewust. Ze raken gewend aan hun drukke leven en denken misschien dat er weinig aan valt te doen, ze vinden rustmomenten soms zelfs maar ongemakkelijk en denken dat het wel prima gaat op deze manier. Bovendien zijn de stressklachten meestal nog maar beperkt. Maar vaak zijn ze er wel. Wat voor klachten dat zijn, verschilt van persoon tot persoon. Terwijl de ene persoon bij langer durende stress last krijgt van de rug, voelt een ander de stress vooral in de nek en schouders, terwijl weer iemand anders bij stress minder goed gaat slapen.

De impact hiervan valt vooral op rondom een vakantie. Bij chronische stress kun je je na een vakantie weer helemaal fit voelen, maar helaas lukt het vaak niet om dat gevoel vast te houden. Na een paar dagen zit je alweer in het oude patroon. Op zich kun je dit wel enkele jaren volhouden. Maar om op lange termijn gezond te blijven, is het beter om hier toch nu al wat aan te doen.

Niveau 3: Overspannenheid

Chronische stress kan uiteindelijk uitmonden in overspannenheid. In dat geval is er duidelijk sprake van meerdere herkenbare spanningsklachten waar je al zeker drie maanden last van hebt. Deze klachten zorgen ervoor dat het niet meer lukt om te functioneren zoals je dat gewend was. Voorbeelden van spanningsklachten zijn: lichamelijke en geestelijke vermoeidheid, piekeren, zich opgejaagd voelen, prikkelbaarheid, gestoorde en of onrustige slaap, niet tegen drukte of herrie kunnen, concentratieproblemen, vergeetachtigheid, en emotionele labiliteit.

Artsen spreken van overspannenheid als je minstens drie van deze klachten bij jezelf herkent. Daarnaast kunnen er ook nog klachten optreden zoals een veranderde eetlust, hartkloppingen, nek- en schouderpijn, oppervlakkige ademhaling en hoofdpijn. Mensen die kampen met overspannenheid reageren vaak met een gevoel van controleverlies en/of machteloosheid als ze in het dagelijks leven iets tegenkomen wat stress veroorzaakt. Natuurlijk is het wel belangrijk om vast te stellen dat de genoemde klachten niet veroorzaakt worden door een psychische stoornis.

Wanneer je moet concluderen dat je overspannen bent, is het belangrijk om snel in te grijpen en maatregelen te nemen. Zo kun je voorkomen dat dit uitmondt in een burn-out. De problemen zijn ondertussen te groot om dat helemaal zelf te kunnen doen. Zoek dus hulp bij een coach of andere hulpverlener waar je je prettig bij voelt en die je vertrouwt. Omdat je er nog redelijk op tijd bij bent, kun je van een overspannenheid ook redelijk snel weer herstellen.  

Niveau 4: Burn-out

Wanneer je gewoon blijft doorgaan terwijl je eigenlijk overspannen bent, kan dat uiteindelijk uitmonden in een burn-out. Artsen spreken van een burn-out als er sprake is van drie of meer verschillende spanningsklachten die meer dan zes maanden geleden zijn begonnen. Een belangrijk kenmerk van burn-out is bovendien dat mensen zich extreem moe en uitgeput voelen. Doordat je stress-signalen te lang hebt genegeerd, ben je zowel lichamelijk als geestelijk uitgeput. Daardoor wordt je gedwongen om rust te nemen.

Doordat een burn-out is veroorzaakt door jarenlange overbelasting, zal het herstel niet meer spontaan optreden als je rust neemt. Dat is bij overspannenheid nog wel het geval. Hoeveel tijd je nodig hebt voor herstel, is ook afhankelijk van de manier waarop je werkt aan je herstel. Vaak kunnen mensen na ongeveer drie maanden hun werk weer gedeeltelijk oppakken en na zes tot acht maanden weer volledig aan het werk. Maar dit kan zeker ook veel langer duren. Bovendien zijn meestal dan nog niet alle klachten verdwenen.

Waar sta jij?

Hoe ziet jouw stressmeter er op dit moment uit? Op welk niveau zit jij? Om dat goed bij jezelf te kunnen zien, is het belangrijk dat je leert om je eigen stress-signalen te herkennen. Wat is bij jou het eerste signaal waarmee jouw lichaam je vertelt dat je last hebt van stress? Hoe vaak heb je daar op dit moment last van? En hoe reageer jij als je zulke signalen van je lichaam krijgt?

Neem gerust contact op als je je afvraagt of de stress misschien te veel is. Misschien is het nu de juiste tijd om daar wat aan te doen! Hoewel ik als coach geen diagnose kan stellen, kan ik wel een vragenlijst met je doornemen. Zo kunnen we je spanningsklachten inventariseren en krijg je een indicatie of er mogelijk sprake is van overspannenheid of een burn-out. Op basis daarvan kunnen we samen bekijken welke stappen je kunt zetten om daarvan te herstellen.

In het Bouwstenen Coachtraject kun je precies die modules kiezen die passen bij wat jij nodig hebt. Zo is er de bouwsteen ‘stress en energie’ die je helpt om energievreters op te sporen en vaker dingen te doen die je energie geven. Is er echt sprake van overspannenheid of burn-out, dan is daar een aparte bouwsteen voor. Deze helpt jou om te zorgen voor een goede dagindeling, waardoor je fysiek herstel op gang komt, om daarna ook met andere aspecten aan de slag te gaan. Veel mensen zoeken pas hulp op het moment dat het echt niet meer gaat. Maar als je er vroeg bij bent, ben je ook veel sneller weer helemaal gezond! Meld je daarom snel aan voor een gratis minder-stress-meer-jezelf sessie om te ontdekken welke stappen jij zou kunnen zetten om minder stress en meer rust te ervaren.